FIKHU’L ASGAR

Satın almak için  SUR Tel: 0507 410 82 49

Hanefi fıkhını üç kitapta toplama çalışmamızın üçüncü kitabı olan Fıkhu’l- Asgar, İslamın beş şartından olan Namaz, Zekat, Oruç, ve Hacc dışında kalan, Münakehat (evlenme, boşanma, nafaka gibi bablar), Muamelat (satışlar, selem, faiz, miras gibi bablar), Ukubat (suç işleyenlere verilecek cezalar hakkında) gibi diğer fıkhi konuları ve bu konuların en mühim meselelerini bir araya getirmek gayesi ile hazırlanmıştır. İman edenlerin bilmesi zaruri olan ve gaflet edilmesi durumunda mesuliyeti gerektiren temel fıkhi meseleler, bu eserde okuyucunun zihnini dağıtmadan bir bütünlük içinde, kısa ve öz bir şekilde hazırlanmıştır. Bu yüzden de kitaba Fıkhu’l- Asgar ismini uygun gördük.

Eserimiz soru ve cevap şeklinde hazırlandı. Zira soru ve cevap insanın yaratılışıyla başlar ve sonsuza kadar gider. İlk olarak ruhlar aleminde yaratılan ruhlara ezelden gelen hitap soru şeklinde idi. “Ben sizin Rabb’iniz değil miyim?” Ardından ruhların cevabı gelir:  “Evet,” dediler. (A’raf: 172.)

Ölümün ardından insan yine soru ve cevapla karşılaşır. “Rabb’in kim?” Cevap verir: “Rabb’im Allah” Cehennemde zebaniler sorar ehli azaba: “Elçileriniz size açık deliller getirmezler miydi?” “Evet (getirirlerdi)” dediler. (Bekçiler): “Öyle ise yalvarın. Nankörlerin yalvarması hep çıkmazdadır.” dediler. (Mü’min: 50.) Cennet ehli orada alimlere sorarlar: “Cuma günü rüyette Rabb’imizden ne isteyelim.” Alimler dünyada olduğu gibi orada da insanlara yol göstericidirler. Böylece soru cevap ebede kadar devam edip gider.

Rasulullah (s.a.v.) ashabına sorardı. Onlar: “Allah ve Rasul’ü bilir.” diye cevap verirlerdi. İlimde sünnet olan usul bu şekildedir. İlim tahsilinde soruyu işitende merak uyanır. Cevabını düşünür. Aklına daha iyi yerleşir. Cevabını alınca rahatlar ve unutmaz. Bu eserdede sorular ve cevaplar okuyucunun müteyakkız kalmasına sebeb olur.

FIKHU’L- ASGAR’DAN SEÇMELER

Sual: Fıkıh okumadan sadece hadis tercümesi ile amel edenin durumu nedir?

 Elcevap: Fıkıh bilmeden sadece hadis tercümesi ile amel eden kimse yanlıştan ve hatadan hali kalmaz. Nitekim İbn-i Abidin’de şu ibare yer almaktadır: “Muhammed bin Hasan, helal ve haram hakkında iki yüz bin mesele meydana getirmiştir ki bunların mutlaka bilinmesi lazımdır.” (İ. Abidin 1. Cilt, 37. Sh.) (İ. Abidin 15. Cilt, 499. Sh.)

*El- Hasıl: Fıkıh bilmeyen kimsenin bu iki yüz bin mesele ve daha başka meseleler hakkında hüküm vermesi gerekir.

 *Müçtehide tabi olmak nassa tabi olmak demektir. Çünkü müçtehid nassa tabidir. (İ. Abidin 15. Cilt, 372. Sh.)

Sual: Avamın hadisle amel etmesi doğru mudur?

Elcevap: Doğru değildir. Zira avamdan olan bir kimseye, fukahaya uymak düşer. Onun hakkında hadisleri bilmeye yol yoktur. Zeylai. (İ. Abidin 4. Cilt, 315. Sh.)

*Tenbih: Usul-i Serahside İmam Muhammed’in şu sözü nakledilir: “Hadis ile amel ancak rey (içtihad) ile, rey (içtihad) ile amel de ancak hadis ile doğru olur.”

Sual: Avamın icmaı muteber midir?

Elcevap: Cumhur ulemanın kavilleriyle amel edilir. Cumhur avamın kavillerine bakılmaz. (İ. Abidin 2. Cilt, 305. Sh.)

Sual: Bu kimseler hangi kitaplardaki fetvalarla amel edebilir?

Elcevap: Muteber kitaplardaki fetvalarla amel edebilir. Garip kitaplardan fetva vermek caiz değildir. (İ. Abidin 1. Cilt, 87. Sh.)

Sual: Hangi kitaplardan nakletmek daha iyidir?

Elcevap: Hidaye’den nakletmek daha iyidir. Çünkü o daha kuvvetlidir. (İ. Abidin 16. Cilt, 270. Sh.)

Sual: Mebsuttan nakletmek uygun mudur?

Elcevap: O bütün muhteviyatiyle bir hüccet sayılır. Tarsusi onun hakkında şöyle der: “Serahsi’nin Mebsut’una muhalif olanla amel edilmez. Ancak bu kitaba itimad olunur.” (Ebu Zehra 251. Sh.)

Sual: Fıkıh ilmi tahsil etmek neden önemlidir?

Elcevap: Fıkıh ilmi, hidayetle dalaletin arasını hakkiyle ayıran ve belirten tek ilimdir. Fıkıh ilmi, amellerin değer ve kıymetlerini belirtmek için en doğru terazidir. (F. Hindiyye 1. Cilt, 7. Sh.)

*İbn-i Abbas’dan (r.a.) rivayetle, Rasulullah (s.a.v.) şöyle buyurdu: “Allah, kime hayır murad ederse onu dinde fakih kılar.” (Sünen- i Tirmizi- İlim 4. Cilt, 397. Sh.)

*İbn-i Abbas’dan (r.a.) rivayetle, Rasulullah (s.a.v.) şöyle buyurdu: “Bir fakih, şeytana, bin abidden daha şiddetli gelir.” (Sünen- i Tirmizi- İlim 4. Cilt, 421. Sh.) (Sünen- i İbn-i Mace- Mukaddime 1. Cilt, 383. Sh.) (Camiü’s- Sagir 3. Cilt, 48. Sh.)

*Rasulullah (s.a.v.)’in şöyle buyurduğunu rivayet etmişlerdir: “Allah Teala’ya dinde fakih olmaktan daha faziletli bir ibadet yapılmamıştır. Gerçekten bir fakih, şeytana, bin abidden daha şiddetli gelir. Her şeyin bir direği vardır. Dinin direği de fakihdir.” Bu hadisi Darekutni ile Beyhaki rivayet etmişlerdir. (İ. Abidin 1. Cilt, 38.- 39. Sh.)

Sual: Zayıf hadisle amel caiz midir?

Elcevap: Hafız İbni Abdü’l- Berr ile İmam Şa’rani dört mezhep imamının her birinden “hadis sahih ise benim mezhebimdir”, dediğini rivayet etmişlerdir. Şu da var ki, amellerin faziletleri hususunda zayıf hadisle amel dahi caizdir. (İ. Abidin 2. Cilt, 69. Sh.) (İ. Abidin 15. Cilt, 495. Sh.)

Sual: Zayıf bir hadisi rivayet ederken zayıf olduğunu söylememiz şart mıdır?

Elcevap: Mevzu hadis ancak uydurma olduğu beyan edilerek rivayet edilebilir. Zayıf hadis ise zaafı beyan edilmeksizin de rivayet olunabilir. Lakin isnatsız olarak rivayet etmek istenilirse Rasulullah (s.a.v.) şöyle buyurdu, gibi cezm sigası kullanmamalı, bilakis bize böyle rivayet edildi, kulağımıza böyle geldi, yahut şöyle varit olmuştur, ondan böyle nakledilmiştir, gibi temriz sigaları kullanmalıdır. Sahih olup olmadığı şüpheli bulunan hadis hakkında dahi aynı temriz sigaları kullanılır. “Takrib” nam eserde de böyledir. (İ. Abidin 1. Cilt, 179. Sh.)

Sual: Sahabelerin sözüne hadis denir mi?

Elcevap: Sahabe kavillerine eser denir. Şer’i miktarların tayini gibi konularda ise, Sahabi’nin sözü de hadis hükmündedir. (El- Hidaye 1. Cilt, 181. Sh.)

Sual: Bir mezhebe göre sünnet olan bir şeyin diğer mezhebe göre mekruh olması nereden kaynaklanıyor?

Elcevap: Rivayetlerin ihtilafından, hadislerin sahih kabul edilmesindeki şartların farklı farklı olmasından, hadisler üzerindeki yorum ve anlayış farklılıklarından, nasih mensuh uygulamalardan, esbab-ı nüzul ve esbab-ı vürud gibi sebeblerden kaynaklanıyor. Ayrıca sahabeler arasındaki ihtilaftan dolayı iki rivayetten birine göre sünnet, diğerine göre bid’at olan iki mesele ortaya çıkıyor.

Sual: Hürmet-i musahere ne demektir?

Elcevap: Şehvetle bir kadına dokunmakla hürmet-i musahare sabit olur. Hürmet-i musahare damat olmak sebebiyle meydana gelen akrabalıktır. Kayınvalidenin anneliği bu kabildendir. (İ. Abidin 2. Cilt, 113. Sh.)

 *Kişi halasının bedenine şehvetle ellerse, kişiye o halanın kızı haram olur. (İ. Abidin 15. Cilt, 391. Sh.)

Sual: Kadın herhangi bir adama şehvetle dokunduğu zaman da hürmet-i musahare olur mu?

Elcevap: Bir kadın herhangi bir adama şehvetle dokunduğu zaman da kadının anne ve kızı o adama haram olur. İmam-ı Şafii buna da katılmamıştır. (El- Hidaye 2. Cilt, 12. Sh.)

Sual: Hürmet-i musahare sakıt olur mu?

Elcevap: Hürmet-i musahare bir defa sabit oldu mu, bir daha ebediyyen sakıt olmaz. (İ. Abidin 5. Cilt, 313. Sh.)

Sual: Bir müslüman erkek, kafir bir kadınla evlenebilir mi?

Elcevap: Cenab-ı Hak (c.c.): “Allah’a eş koşan kadınlarla, onlar imana gelinceye kadar evlenmeyin. İnanan bir cariye, hoşunuza gitse de ortak koşan bir kadından daha hayırlıdır.” (Bakara: 221.) buyurmuştur.

Sual: Bir Müslüman kadın, kafir bir erkekle evlenebilir mi?

Elcevap: Cenab-ı Hak (c.c.): “İnanmalarına kadar; ortak koşan erkeklerle mümin kadınları evlendirmeyin. İnanan bir köle, hoşunuza gitmiş olsa da, ortak koşan bir erkekten daha hayırlıdır.” (Bakara: 221.) buyurmuştur.

Sual: Bir müslüman, Hıristiyan veya Yahudi kadınla evlenebilir mi?

Elcevap: Cenab-ı Hak (c.c.): “Kendilerine kitab verilenlerden (ehl-i kitab) iffetli kadınlar size helaldir.” (Maide: 5.) buyurmuştur. Fakat Mecusi olan kadınlarla evlenmek caiz değildir. (El- Hidaye 2. Cilt, 12. Sh.)

*“Nasrani bir kadın, Mesih’in ilah olduğuna itikad etse bile helaldir.” sözü bazı ulemanın kavlini te’yid eder. Nitekim bunu Nehir sahibi söylemiştir. (İ. Abidin 5. Cilt, 340. Sh.)

Sual: Kafirlerin nikahı sahih midir?

Elcevap: Nikah kafirler arasında da sahihtir. (İ. Abidin 6. Cilt, 52. Sh.)

Sual: Ehl-i Kitab olan eşlerden biri müslüman olursa nikah devam eder mi?

Elcevap: Kitabi’nin karısı müslüman olursa araları ayrılır. Fakat kitabiyye’nin kocası müslüman olursa nikahları bakidir. (İ. Abidin 6. Cilt, 62. Sh.)

*Eğer gayr-ı müslim bir kadın ülkesini bırakıp islam ülkesine göç ederse evlenebilir. (El- Hidaye 2. Cilt, 47. Sh.)

Sual: Küfrü gerektiren davranışta bulunan kadının nikahının hükmü nedir?

Elcevap: Küfrü gerektiren davranışta bulunan kadınlar, kafir olurlar ve kocalarından boş olurlar. (F. Hindiyye 4. Cilt, 350.- 351. Sh.)

*İki eşden biri dinden çıkarsa, birbirinden ayrılırlar. Fakat bu ayrılma boşanma olmayıp nikahın bozulmasıdır. (El- Hidaye 2. Cilt, 48. Sh.)

Sual: Çocuğun, delinin ve uyuyan kimsenin talakı geçerli midir?

Elcevap: Aklı erse bile, çocuğun, mecnunun, uyuyan kimsenin, cinnet getirenin, baygının, kendinden geçmiş kimsenin, talakı vaki olmaz. Fethu’l- Kadir’de de böyledir. (F. Hindiyye 2. Cilt, 520. Sh.)

*Aklı başında ve büluğa ermiş olan her erkeğin, karısını boşaması geçerlidir. Çocuk, deli ve uykuda olan kimsenin ise geçerli değildir. (El- Hidaye 2. Cilt, 64. Sh.)

*Ömer’den (r.a.) rivayetle, Rasulullah (s.a.v.) şöyle buyurdu: “Şu üç kişiden kalem kaldırılmıştır:

İyileşinceye kadar akıl hastası olan deliden,

Uyanıncaya kadar uyuyandan,

Büluğ çağına erinceye kadar çocuktan.”

(Buhari, Ebu Davud, Tirmizi, İbn-i Mace, Müsned) (Camiü’s- Sagir 2. Cilt, 437. Sh.)

Sual: Tehdit altında karısını boşayan kimsenin boşaması geçerli olur mu?

Elcevap: Tehdit altında karısını boşayan kimsenin de boşaması geçerlidir. (El- Hidaye 2. Cilt, 64. Sh.)

Sual: Bir kimse, oyun veya şaka ile karısını boşamış olsa, talak vaki olur mu?

Elcevap: Bir kimse, oyun veya şaka ile karısını boşamış olsa, yine talakı vaki olur. (F. Hindiyye 2. Cilt, 519. Sh.)

 *Şakadan boşayan kimse de boşamaya istekli olmadığı halde boşama deyimlerini kullandığı için boşanma vaki olur. (El- Hidaye 2. Cilt, 64. Sh.)

 *Rasulullah (s.a.v.): “Üç şey ciddileri de ciddidir, şakaları da ciddidir: Nikah, talak ve yemin.” buyurmuştur. (Ebu Davud, Tirmizi, İbn-i Mace, el-Müstedrek, Darekutni) (El- Hidaye 2. Cilt, 174. Sh.)

Sual: Üçüncü talaktan sonra zevcesini nikahı altına alabilir mi?

Elcevap: Hayır alamaz. Çünkü Allahu Teala (c.c.) şöyle buyuruyor: “Eğer bir daha onu boşarsa kadın bir başka erkekle evlenmedikçe artık ona helal olamaz.” (Bakara: 230.) Ayette geçen talaktan murad üçüncü talaktır. (El- Hidaye 2. Cilt, 104. Sh.)

Sual: Üç defa boşanan bir kadın ikinci kocasıyla mücerret halvet yapmakla ilk kocasına helal olur mu?

Elcevap: Hayır helal olamaz. Onunla mutlaka cimada bulunması lazımdır. Bunun delili Useyle hadisidir. (İ. Abidin 5. Cilt, 498. Sh.)

Sual: Kadını eski kocasına helal kılmak için hulle nikahı yapmanın hükmü nedir?

Elcevap: Rasulullah (s.a.v.) şöyle buyurdu: “Allah, boşanan kadını eski kocasına helal kılmak için nikahlayan kimse ile bu nikaha rıza gösteren kadının kocasına lanet eylesin.” (Ebu Davud, Tirmizi, İbn-i Mace, Darimi, İmam Ahmed) (El- Hidaye 2. Cilt, 104. Sh.)

Sual: Farzları inkar eden kafir olur mu?

Elcevap: Farzın hükmü; onu şüphe götürmeyecek şekilde inkar edenin kafir olmasıdır. İstihfaf (hafife almak) ve istihza da (alay etmek) inkar hükmündedir. (İ. Abidin 1. Cilt, 103.- 110. Sh.) (İ. Abidin 12. Cilt, 477. Sh.)

 *Farzı inkar eden dinden çıkar. Özürsüz terk eden ise fasık olur. (İ. Abidin 15. Cilt, 254. Sh.)

Sual: Haramı inkar eden kafir olur mu?

Elcevap: Haram olduğu, kat’i bir delille sabit olanı, helal itikad etmek, gerçekten küfürdür. (F. Hindiyye 4. Cilt, 335. Sh.)

Sual: Bir adam haram maldan bir fakire bir şey verir de ondan sevap umarsa kafir olur mu?

Elcevap: Evet olur. Fakir bunu bilir de ona dua eder, veren de amin derse her ikisi kafir olurlar. Zahiriyye. Vehbaniyye Şerhi. (İ. Abidin 4. Cilt, 68. Sh.)

Sual: Zina ederken veya ittifakla haram olan bir şeyi yaparken besmele çekmek küfür müdür?

Elcevap: Evet küfürdür. (Mecmaü’l- Enhür)

*Bir kimse, zinaya başlarken: “Bismillah” dese; kafir olur. (F. Hindiyye 4. Cilt, 337. Sh.)