Farz edelim ki bir adam öldü ve geride üç kız evlat bıraktı. Kur’an’a göre Mirasın 2/3'ü kızlara; ölenin çocuğu olduğu için ana-babasından her birinin mirastan 1/6 hissesi vardır. Bu adamın ana babası da hayatta iseler, her ikisine toplam mirasın 1/3'ü; Adamın zevcelerine (eşlerine) mirastan 1/8 düşüyor.
Şimdi rakamları toplayalım = 2/3 1/3 1/8 = 27/24.
Yani 1.125. Adamın 60 tane altını var diyelim.
Üç kıza = 40 altın.
Anne babaya = 20 altın.
Zevcelere = 7.5 altın.
Toplam 67.5 altın.
Yani adamın parasının 1.125 katı. Bu durum nasıl çözülür?
Allahu Teala (c.c.) şöyle buyuruyor: “Allah size, çocuklarınız(ın alacağı miras) hakkında, erkeğe kadının payının iki katını tavsiye eder. (Çocuklar) ikiden fazla kadın iseler, (ölenin geriye) bıraktığının üçte ikisi onlarındır. Eğer (çocuk) yalnız bir kadınsa (mirasın) yarısı onundur. Ölenin çocuğu varsa, geriye bıraktığ(ı mal)ından ana babasından her birinin altıda bir hissesi vardır. Eğer çocuğu yok da ana babası ona varis oluyorsa, anasına üçte bir düşer. Eğer kardeşleri varsa, anasının payı altıda birdir. (Bu hükümler, ölenin) yapacağı vasiyetten, ya da borcundan sonradır.” (Nisa: 11.)
“Eğer çocukları yoksa, eşlerinizin yapacakları vasiyetten ve borçtan sonra geriye bıraktıkları mirasın yarısı sizindir. Çocukları varsa, bıraktıklarının dörtte biri sizindir. Sizin de çocuğunuz yoksa, yapacağınız vasiyet ve borçtan sonra bıraktığınızın dörtte biri onlarındır; çocuğunuz varsa bıraktığınızın sekizde biri onlarındır. Eğer miras bırakan erkek veya kadının evladı ve ana babası olmayıp bir erkek veya bir kız kardeşi varsa, her birine altıda bir düşer. Bundan fazla iseler, üçte bire ortaktırlar.” (Nisa: 12.)
Asr-ı saadetten bugüne kadar müslümanlar miras hesaplamalarını hep aynı usulde yapmışlardır. Kur’an’da belirtilen hisselere göre taksim yapılır. Hiçbir durumda mirasın dağıtılmaması gibi bir durum söz konusu değildir. Eğer taksim neticesinde pay artarsa paydaya değil paya göre taksim yapılır. Buna “avl” denir.
Hisselerin toplamının paydadan küçük olması halinde “reddiye” durumu ortaya çıkar.
Mirasçıların hisselerinin toplamı paydadan ya küçük veya büyük ya da paydaya eşit olur. Hisseler paydadan küçük olursa buna “reddiye” denir. Büyük olursa “avliye” denir. Paydaya eşit olursa “adile” denir.
Pay büyük Payda küçük ise: avliye (1 den fazla)
Pay küçük Payda büyük ise: reddiye (1 den az)
Ashab-ı Feraiz’den olan mirasçıların hisselerine göre miras meselelerinde paydalar şu sayılardan birisi olmak zorundadır: 2, 3, 4, 6, 8, 12, 24.
Paydanın 2, 3, 4, 8’den oluştuğu durumlarda avliye söz konusu olmaz. Yani paydasını bu rakamlardan birisinin teşkil ettiği miras paylaşımlarında hisselerin toplamı paydadan büyük olmaz.
Avliye, yalnızca paydası 6, 12 ve 24 olan meselelerde ortaya çıkar. Burada pay paydadan fazla çıkar. Bu durumda payların (hisselerin) toplamı payda olarak alınır. Hissedarların herhangi birisinin alacağı pay diğerlerinden eksik veya fazla olmayacaktır. Hissedarların alacağı pay eşit oranda azalmış olacağı için kimseye haksızlık yapılması söz konusu olmaz.
Hisselerin (payın) toplamının paydadan küçük olması halinde “reddiye” durumu ortaya çıkar. Mirasçılar hisselerini aldıktan sonra geride daha hisse kalacağı için artan bu hisselerin de hak sahiplerine verilmesine “reddiye” denir. (Reddiye meselesinde mirasçılar arasında “asabe” tabir edilen kimselerin (baba tarafından akraba olan ikinci derece mirasçıların) bulunmaması gerekir. Aksi takdirde artan kısım asabeye verileceğinden “reddiye” tahakkuk etmez.)
Kafirler bu soru gibi bir kaç soru ile Kur’an’a saldırmaktadırlar.
Halbuki hangi hukuk sistemini ele alırsak alalım, miras paylaşımında bu durumlardan birisi karşımıza çıkacaktır. Zira hissedarların alacağı paylar önceden belirlenmiştir ve bu şekilde hesap yapıldığı için farklı pay ve paydalar ortaya çıkacaktır. Bunlar avl ve reddiye ile çözülebilen meselelerdir.
Eğer desen: “Herkes mirastan eşit pay alsın. Bu durumda miras paylaşımı daha kolay olmaz mı?”
Herkes mirastan eşit pay aldığı zaman adil bir dağıtım olmayacağı için buna da ilahi taksim denemez. Bu durumda miras dağıtımında buçuklar küsuratlar karşımıza çıkacak ve matematiksel sorunlardan bölünme dolayısıyla kurtulmamız mümkün olmayacaktır.
Aslında itiraz edenlerin daha çok itiraz edeceği sorunlar ortaya çıkacaktır. Mesela diyelim ki; 3 kişi, 100. TL mirası eşit olarak paylaşacak. 100 / 3 = 33,3333333333 devam edip gider. Böyle olunca da cahiller: “Allah kelamında bu nasıl taksim” diyecekler. Mutlak manada matematikte hukuk ve hukukta matematik arayanlar bu tür hatalara düşüyor. Yukarıdaki örnekte olduğu gibi her zaman matematikten hukuk çıkmıyor.